 |
| Schrijvers (foto copyright Frans Verpoorten Jr.) |
Er waren meer schrijvers gekomen dan je normaal in één ruimte treft. Maar
wat de avond in de Haarlemse Vishal zo bijzonder maakte, was dat er zoveel
romanpersonages in de zaal zaten. We kenden ze uit Geerten Meijsings werk, de
mede-firmanten uit de tijd dat Meijsing deel uitmaakte van de jongensdroom
Joyce & Co die de wereld zou veroveren met film, muziek en literatuur. Of
gewoon met branie.
Misschien mochten we dan Keith Kanger Snell (geboren als Kees Snel)
meetellen, die twee jaar geleden onder armoedige omstandigheden overleed, maar
die volgens de schrijver nog steeds bij hem in de buurt was, met het superieure
stel hersens dat hij al als tiener had afgetapt. Er waren ook vrouwen die we
uit de boeken kenden, waaronder Meijsings dochter, op duizelingwekkend hoge
hakken.
De avond in Haarlem was georganiseerd ter herdenking van een fictief
sterfgeval. In terminologie van Joyce & Co was het Erwin-dag. Veertig jaar
geleden had Erwin Charles Garden zelfmoord gepleegd, een kleine annonce bij de
familieberichten in De Volkskrant van
die ochtend had het publiek weer geattendeerd op dit verlies.
In een gesprek met de gewezen criticus en literaire burgemeester van
Haarlem, Wim Vogel, legde Meijsing uit
dat deze Erwin een stamboom had die via Von Hoffmannstal terugging tot de
vroege romantiek. Erwin was Meijsings overgevoelige dubbelganger die zichzelf
als 22-jarige van het leven had beroofd door zich eerst door het hart en dan in
de mond te schieten.
“Dat kan dus niet,” zei Meijsing.
 |
| "Dat kan dus niet" (foto copyright Frans Verpoorten Jr.) |
Het klonk als de goochelaar die laat zien wat er allemaal in zijn mouwen
zat. Vogel verzuimde in te gaan op deze zelf-ontmaskering en vroeg niet waarom
Meijsing het destijds nodig had gevonden om deze belichaming van gevoeligheid
en kiesheid op zo’n dramatische manier te offeren. Waarom verzin je een figuur
als je hem direct doodt?
Ook vroeg hij niet waarom de schrijver nu, na veertig jaar, Erwin van de
mythe bevrijdde. We kunnen zelf een antwoord bedenken, maar ik had het graag
van de auteur gehoord, wiens betoog boeide door zijn aftakkingen en
dwaalsporen.
De schrijver vertelde dat Snel bij hun romandebuut bezwaar had gemaakt
tegen de foto op het achterplat van Erwin.
Een profiel van Meijsing alleen achter het stuur, terwijl ze toch samen aan die
roman hadden gewerkt. Volgens Meijsing was het geen auteursfoto, maar een
portret van Erwin.
Met welk doel was ‘de firma’ opgericht? vroeg iemand in het publiek. Op de
foto’s uit de jaren zestig zie je jongens in de weer met filmapparatuur,
zakelijk ogende koffertjes en er staat altijd wel een fles cognac in de buurt.
In Meijsings jongensdromen, vertelde hij in de Vishal, speelde het
schrijversschap geen rol.
Grote zus Doeschka was altijd met schriftjes in de weer, maar Geerten wilde
avontuur. Hij wilde de muziek in. Of, bij gebrek aan talent, de marine. Of de
buitenlandse dienst, maar ook dat was geen realistische optie aangezien je dan
moest zijn getrouwd, en blijven. Voor de zestienjarige was dat al een brug te
ver.
Achteraf gezien lag het voor de hand dat het toch de literatuur werd, en
Meijsing sprak gloedvol over het schrijfproces. Hoe hij in weerwil van
intenties en schema’s was overgeleverd aan de ‘aporie’ van het schrijven. Elk
woord is een beslissing die een nieuwe richting kan geven aan het verhaal, en
het is maar de vraag wie het voor het zeggen heeft. De schrijver of het woord.
Dit is niet hetzelfde als Mulisch’ ‘het verhaal schrijft zichzelf,’ want een
verhaal stelt zijn eigen, strenge eisen, en als schrijver moet je die goed in
de gaten houden. Anders raak je het spoor bijster.
Later had Meijsing nog een betoog willen houden over de manier waarop hij
de hedendaagse romanschrijver ziet als een moderne hoveling. Kunstschilders
trekken vaak een publiek van bemiddelde bewonderaars die hun werk mogelijk
maken. Waarom zou hetzelfde niet gelden voor schrijvers? Deze gedachte is
wellicht geïnspireerd door de manier waarop Meijsing sinds enige jaren wordt
gesteund door een groepje welwillenden, de Vrienden van de Vorm. Aardige heren
die ook deze Erwin-avond op poten hadden gezet.
 |
| Erwindag (foto copyright Frans Verpoorten Jr.) |
Eerlijk gezegd is dit hovelingschap een idee dat verder geen basis heeft in
de werkelijkheid. De roman is een van de meest commerciële kunstvormen die
altijd meebeweegt met de tucht van de markt (als ik die term één keer in mijn
leven mag gebruiken). Die commercie maakt het genre kwetsbaar voor hypes en
klonen, maar geeft het ook energie. Schrijvers trekken zich op aan elkaar, en
trekken elkaar naar beneden. Uitgevers kijken wat verkoopt.
Wanneer dikke romans in de mode zijn, gaat iedereen dikke romans schrijven.
Wanneer oude mensen, herinnering en verval in zijn, schrijft iedereen zulke
romans. Bijna iedereen. Het mooie van Erwin
was dat die roman haaks op de tijdgeest stond. Maar ook daarin zag Meijsings
toenmalige uitgever brood, want romans die tegen de tijd ingaan, trekken altijd
veel aandacht.
In ons taalgebied hebben literaire schrijvers meestal steun nodig. Daarom
geeft de overheid geld uit aan de letteren.
En toch blijft een schrijver altijd hopen op die doorbraak. Elke keer
probeert hij (of zij) die roman te schrijven die het publiek niet kan missen,
wil het leven nog aan betekenis winnen. De schrijver die daar niet voor knokt,
zit alleen nog te tikken.
Je hoeft maar naar de foto’s van de jongens van Joyce & Co te kijken en
de eerzucht spat ervanaf. Die schreven niet alleen voor de kunst. Ze wilden de
wereld veroveren. Geld, mooie auto’s en slechte vrouwen. Wie in Haarlem naar de
Meijsing van veertig jaren later luisterde hoorde nog steeds diezelfde
begeestering, en het is nu alleen nog wachten op zijn nieuwe roman, Anderzijds / Eindtijd.
Herman Stevens
6 oktober 2012
.jpg)
